Έφηβες…

Του Νίκου Β Χατζηευστρατίου

Το λείψανο κι ο μύθος της Παρθενομάρτυρος

Η πρόσφατη φασαρία με το λείψανο της Αγίας Βαρβάρας σε κάποιες άλλες εποχές θα με εκνεύριζε. Όχι τόσο γιατί κάποιοι άνθρωποι που διαχειρίζονται την εξουσία της αυθεντίας τους βγάζουν αξιοσέβαστα ποσά χρημάτων περιφέροντας κάποια λείψανα, αλλά κυρίως γιατί πολύ περισσότεροι απ’ όσους θα φανταζόμουν συνάνθρωποι μου αναθέτουν την παρηγοριά τους σε τόσο χονδροκομμένα και άκομψα ψεύδη. Όμως αυτήν την φορά σκέφτηκα πως θα μπορούσα να διδαχθώ όχι βέβαια αναλύοντας το γιατί τόσοι ταλαίπωροι παραιτούνται της αξιοπρέπειάς τους αλλά από την μορφή του μύθου που μετασχηματίστηκε σε «βίο Αγίου» ή Αγίας εν προκειμένω.

Εξ άλλου τα σύμβολα που περιείχε ο πρωταρχικός μύθος ακόμη και παραμορφωμένα από τις επεμβάσεις του ιερατείου κραυγάζουν εκκωφαντικά.

Η Βαρβάρα (η βάρβαρη, άρα ατίθαση και απειλητική) έφηβος, ο Διόσκουρος (γιός του Δία δηλαδή) πατέρας της, το κάστρο όπου την έκλεισε και τέλος η απαίτηση της ηρωίδας για τρίτο παράθυρο στο μπάνιο της αναμφίβολα παραπέμπουν σ’ ένα παραμύθι γυναικείας εφηβείας και  στις οδύνες της ωρίμανσης. Το άθεό μου πιστεύω αποσάθρωσε ιζήματα φοβιών και μου επέτρεψε να βάλω δίπλα δίπλα  τον μύθο της Παρθενομάρτυρος από την Νικομήδεια ή την Ηλιούπολή ή κάποια πόλη της Τοσκάνης, με τα παραμύθια της Ωραίας Κοιμωμένης, της Πεντάμορφης και του Τέρατος και της Κοκκινοσκουφίτσας.

Οι αναλογίες των αφηγήσεων

Αν ήμουν ψυχαναλυτής θα είχα την δυνατότητα να δουλέψω επιστημονικά και να παρουσιάσω με εμπεριστατωμένο τρόπο τις αναλογίες και συμβολισμούς και θα προέτρεπα μάλιστα τους αναγνώστες μου να τα αξιοποιήσουν τα συμπεράσματά μου για την προσωπική τους ολοκλήρωση. Είμαι όμως μηχανικός και το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να ταξινομήσω κάποια κοινά χαρακτηριστικά των ηρωίδων τους και να ελπίσω ορισμένοι από τους αναγνώστες μου να προχωρήσουν παραπέρα τον προβληματισμό.

Ο έρως αφυπνίζει.( Και το sex ακόμη περισσότερο)

Έτσι λοιπόν

Η παρθενομάρτυς, η κοιμωμένη η πεντάμορφη και η κοκκινοσκουφίτσα είναι έφηβες. Κάπου εκεί γύρω στα δεκαπέντε τους.

Τρεις απ’ αυτές έχουν έμμεση ή άμεση σχέση με το αίμα. Ή στάζουν σταγόνες μετά από το τρύπημα του αρδαχτιού στο χέρι τους στην περίπτωση της κοιμωμένης, ή το χάνουν όλο σε βασανιστήρια  και αποκεφαλισμό όπως στην περίπτωση της Βαρβάρας ή τέλος η μητέρα τους της ράβει μια κατακόκκινη κάπα με σκούφο ευθεία αναφορά στην έναρξη της εμμήνου ρήσεως.

Δύο έχουν σημαντικούς πατεράδες. Η κοιμωμένη βασιλιά και η Βαρβάρα σατράπη της περιοχής. Της πεντάμορφης ένας πολύ πλούσιος έμπορος..

Ο έρως εξανθρωπίζει

Τρεις είχαν πάρα δώσε με κάστρα. Η κοιμωμένη κλείστηκε σε κάστρο προκειμένου να μην πέσει πάνω σε κανένα θανατηφόρο αδράχτι, η παρθενομάρτυς φυλακίστηκε από τον πατέρα της και η πεντάμορφη πήγε εθελοντικά εκεί προκειμένου να εκτελέσει οικογενειακή αποστολή. Η κοκκινοσκουφίτσα μόνον αφέθηκε ελεύθερη στο ύπαιθρο.

Όλες  παρόλη την φύλαξή τους δεν απέφυγαν το μοιραίο. Η κοιμωμένη τρυπήθηκε τελικά από το αδράχτι της κακής μάγισσας και έπεσε σε βαθύ ύπνο. Η πεντάμορφη μάλλον ερωτεύτηκε το τέρας. Η Βαρβάρα έπιασε, άγνωστο πως, νταραβέρια με χριστιανούς, και η κοκκινοσκουφίτσα κατέληξε να τα λέει με τον λύκο.

Η κρατική εξουσία είναι πάντα παρούσα. Είτε με τον

πατέρα βασιλιά της κοιμωμένης είτε με την απροσδιορίστου status εξουσία του τέρατος η πεντάμορφη είτε με τον διοικητή της περιοχής που την βασάνισε και τελικά αποκεφάλισε στην παρθένομάρτυρα είτε τέλος με τον κυνηγό που βοήθησε την κοκκινοσκουφίτσα.

Κι φυσικά όλες είχαν μια έμφυτη ανωριμότητα και επιδείκνυαν σκανδαλώδη περιφρόνηση προς τον κίνδυνο. Η μάρτυς μάλιστα είχε και όνομα που παρέπεμπε σ’ αυτό. Ήταν σχεδόν βάρβαρη. ’Ήταν Βαρβάρα.

Η παρακμή των μύθων

Είναι οι άντρες είναι άγρια θηρία;

Τέλος και οι τέσσερεις μύθοι κατέληξαν να γίνουν παραμύθια. Εδώ θεωρώ ότι πρέπει να ορίσω μια ειδοποιό διαφορά. Ο μύθος είναι ένα εργαλείο διδαχής. Κάποια κομμάτια του ανθρώπινου είναι φαίνεται πως κατανοούν το περιβάλλον μέσω λεκτικών συμβόλων και αφηγήσεων. Όταν ο μύθος είναι επεξεργασμένος σωστά τότε επιδέχεται δύο τρείς ή τέσσερεις ερμηνείες. Μια για κάθε επίπεδο διανοητικής και συναισθηματικής κατάστασης. Το παραμύθι αντίστοιχα δεν έχει και πολλές ερμηνείες. Κατά βάση είναι εργαλείο παρηγορίας. Παραμυθίας που είναι και το άλλο όνομα της παρηγοριάς. Τέλος υπάρχει ακόμη χειρότερη παρακμή. Το νεκρό κέλυφος του μύθου να μετατραπεί σε εργαλείο άσκησης εξουσίας. Και επειδή η εξουσία ασκείται ή με τον τρόμο ή την εξαγορά ή το ψεύδος γίνεται σαφές ότι για να γίνει χρήσιμο στην εξουσία  καταντά ένα απλό ψέμα.

Αυτό συνέβη και στις τέσσερες ηρωίδες μας. Οι τρείς τελευταίες, οι λαϊκές, έγιναν πλουτοπαραγωγική πηγή στον Ντίσνεϋ ο οποίος αφού της αποστείρωσε από οτιδήποτε βρώμικο της έκανε show ή δε πρώτη, η Βάρβαρη, έγινε εργαλείο στα χέρια του κλήρου.

Τα σύμβολα της γυναικείας εξέλιξης

Κάπου εδώ το αρχέτυπο της γυναικείας ωρίμανσης αξίζει λίγο ακόμη σχολιασμό..

Λένε πως συμβολικά η πορεία της γυναικείας ολοκλήρωσης ξεκινά από την γυναίκα παρθένο, συνεχίζει με την άγρια γυναίκα,  την Μούσα την Ερωμένη την σύντροφο την Πολεμίστρια την Σοφή και τελικά την Μάνα που είναι και η πρώτη στην σειρά αν και εδώ αναφέρεται τελευταία.

Η περιγραφή της φάσης της γυναίκας παρθένας δεν είναι παρά η φάση του ξυπνήματος της θηλυκής σεξουαλικότητας η ήβη και η εμφάνιση της εμμήνου ρήσεως. Η αμέσως επόμενη φάση είναι η ανακάλυψη της σεξουαλικότητας , η φάση της άγριας γυναίκας τότε που φθάνουν να  αξιοποιούνται μέχρι πόμολα και λεβιέδες και να προκύπτουν ανεπιθύμητες  εγκυμοσύνες. Οι επόμενες φάσεις στην πορεία της ωριμότητας δεν εξετάζονται εδώ.

Η Βαρβάρα μέσα από άλλο πρίσμα

Κάτω από αυτήν την οπτική ας δούμε και πάλι το συναξάρι.

 Ο Διόσκορος ή Διόσορος, ο πατέρας της, την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο προκειμένου να τη διαφυλάξει από μνηστήρες. Ωστόσο μυστικά προσηλυτίστηκε στο Χριστιανισμό. Όταν διέταξε να χτιστεί για αυτήν ένα λουτρό, ούτως ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα δημόσια λουτρά, και ενώ το σχέδιο για το λουτρό προέβλεπε αρχικά δύο παράθυρα, η Βαρβάρα εγκατέστησε άλλο ένα για να τιμήσει την Αγία Τριάδα εκμυστηρευόμενη τον λόγο στον πατέρα της. Τότε ο πατέρας της, βλέποντας αυτή την αλλαγή, εξεμάνη και διέταξε να την παραδώσουν στον Ρωμαίο Έπαρχο κατά τους διωγμούς των Χριστιανών. Ο Έπαρχος θαυμάζοντας την ομορφιά της προσπάθησε στην αρχή να την μεταπείσει, βλέποντας όμως ότι εκείνη ήταν ανένδοτη την υπέβαλε σε μαρτύρια, περισσότερο για να την σώσει από την οργή του πατέρα της που ήθελε να φονευθεί. Τελικά ο Έπαρχος διέταξε τον αποκεφαλισμό της, και όρισε την ποινή να εκτελέσει ο ίδιος ο πατέρας της που ήταν και επιθυμία του. (αντίγραφο από την wikipedia)

Για μια στιγμή. Αν η δεκαπεντάχρονη κόρη σας ζητήσει τρία παράθυρα στο μπάνιο της, (να τη βλέπει όλος ο κόσμος δηλαδή)το μόνο που μπορείτε να σκεφτείτε είναι πως σύντομα θα σας γυρίσει φουσκωμένη και θα ψάχνεται στο σωρό να βρείτε τον πατέρα. Ή όχι; Οπότε θα προβείτε σε περιοριστικά μέτρα. Η μικρή σας βάρβαρη περνά απλά μια δύσκολη φάση  Αγία πάντως δεν θα είναι με τίποτε.

Σύντομο επιμύθιο

Ναι ένας μύθος που κάποιοι είχαν σχεδιάσει για να διδάξει παραμορφώθηκε εκλογικεύτηκε και έγινε εργαλείο πλουτισμού. Τότε εκεί γύρω στον 4^ο αιώνα γίνανε πάρα πολλά τέτοια.  Κι απ’ ότι φαίνεται από την υποδοχή που του επιφύλαξε το νέο, τότε, ιερατείο πρέπει να ήταν ένας πολύ συμπαθής μύθος της περιόδου του συγκρητισμού.